Apostoł
Apostoł do pobrania:
Апостол (Apostoł / Dzieje Apostolskie)
Апостол_1564_год (Apostoł 1564 rok)
Apostoł – święta Bogosłużebna księga, zawierająca część Świętego Pisma Nowego Testamentu, mianowicie: Dzieje świętych Apostołów, 7 listów soborowych i 14 — apostoła Pawła, z podziałem na rozpoczęcia / początki (fragmenty dla porządkowego czytania podczas mszy).
Ponadto w księdze «Apostoł» znajdują się ogólne i niedzielne „prokimieny”, świąteczne „prokimieny” (poświęcone męczennikom, prorokom itd.) i alleluje – oddzielne wiersze z Psałterza lub innych ksiąg Świętego Pisma. Każdy początek / rozpoczęcie fragmentu Apostoła rozpoczyna się słowem Bracia (w innych listach używa się słowa — «Dziecko Tymoteuszu», «Dziecko Filemonie» i tym podobne). W Apostole ponadto zawarty jest spis rozpoczęć / początków na cały rok, ze wskazaniem na „prokimieny” i alleluje.
Podczas cerkiewnej mszy Apostoł czyta się na Boskiej Liturgii, przy niektórych świętych Sakramentach (Sakramentu Chrztu, Sakramentu Małżeństwa), czy też innych potrzebach cerkiewnych. Bardzo rzadko zdarza się, że Apostoł czytany jest podczas Jutrzni, np. Jutrznia Wielkiej Soboty, a także podczas Wieczernika, np. Wieczernik Wielkiego Piątku. Przed czytaniem Apostoła wypowiada się jeden lub dwa „prokimieny”, a po przeczytaniu czyta się wiersze allelui (trzy lub pięć razy).
Wśród starszych cerkiewnosłowiańskich rękopisów zachowały się między innymi księgi Apostoła albo jej fragmenty (Eniński XI w., Ochrydski, Ślepczeński, Macedoński i dwa Chłudowskie).
Pierwsze wydanie Apostoła cyrylicą zostało wydane wschodnio-słowiańskim oświecicielem Franciszkiem Skoriną, w marcu 1525 roku. Pierwszą datowaną księgą Moskiewskiej Rusi jest „Apostoł” – wydany drukarnią Moskiewską Iwana Fiodorowa i Piotra Mścisławca w 1563—1564 r.). Była ona wydana na francuskim pergaminie w ilości 2000 egzemplarzy. Przy tym wstęp do Apostoła, napisany został przez Iwana Fiodorowa, stał się on pierwszą świecką publikacją. Znane są też wcześniejsze moskiewskie wydania Apostoła, ale one nie zawierają nadruku autora i są określane jako „anonimowe” . Apostoł Iwana Fiodorowa wykonany jest bardzo profesjonalnie. Iwanowi Fiodorow przypisuje się też i pierwsze wydanie Apostoła na ukraińskiej ziemi (Lwów, 1574 rok). Wyszło stamtąd około 1000 egzemplarzy Lwowskiego Apostoła, 90 z nich zachowało się do dnia dzisiejszego.
«Apostoł» — jest pierwszą drukowaną księgą wydaną w Rosji przez Iwana Fiodorowa w 1564 roku.
Wypis ze wstępu do «Apostoła» – autor Iwan Fiodorow
1 (14) marca 1564 roku ukazem Iwana Groźnego i z błogosławieństwa Moskiewskiego metropolity Makarego wyszła na świat pierwsza rosyjska datowana księga — «DZIEJE ŚWIĘTYCH APOSTOŁÓW, SPISANA ŚWIĘTYM APOSTOŁEM I EWANGELISTĄ ŁUKASZEM».
Dzięki właśnie temu wstępowi znana jest data wydania Apostoła, związana z historią drukowania ksiąg w Rosji.
Wspomnijmy jaki to był czas. Iwan Fiodorow pracował nad «Apostołem» właśnie wtedy, kiedy na Czerwonym placu buduje się znakomity Sobór Bazylego Błogosławionego przez wielkich architektów Barmę i Postnika. Trwały również wielkie budowy w Moskwie przez budowniczych z Włodzimierza, z Pskowa, zza granic Rosji, pisane były ikony na ścianach w soborze Zwiastowania Przenajświętszej Bogorodzicy na Kremlu. Były to lata, kiedy Ruś wzrastała mocą, nabierała cechy jednego scentralizowanego państwa, kiedy rozszerzał się handel, rozwijały się miasta, centralizowała się władza, wykładane były podstawy wiedzy przyrodniczej i technicznej.
We wstępie pierwszego wydania Apostoła mówi się o dużym zapotrzebowaniu na księgi do nowych cerkwi, które budowały się w Moskwie i innych miastach, a przede zapotrzebowanie było w Kazani i jej okolicznych miejscowościach. Car Iwan Wasiliewicz nakazał budować «wiele cerkwi» i kupować do nich na bazarkach święte księgi: psałterze, ewangelie i apostoły. Wiele rękopisów miało w sobie dużo błędów i nieścisłości. «Wiedział o tym i car; wtedy zaczął się zastanawiać, w jaki sposób zorganizować drukowanie ksiąg, jak i u greków, i w Wenecji, we Włoszech, i gdzie indziej, aby święte księgi wydawać już bez błędów». Iwan Groźny postanowił otworzyć państwową drukarnię, w której teksty byłyby sprawdzane i redagowane.
Organizacją prac dotyczących utworzenia drukarni zajął się jeden ze znakomitych rosyjskich ludzi XVI wieku Iwan Fiodorow. Drukarskie prace, rozpoczęte na Kremlu, zostały przeniesione na Nikolską ulicę, gdzie zbudowano specjalny budynek dla nowej drukarni. Dla druku trzeba było odlać litery, cyfry, przygotować odpowiednie narzędzia.
Wybór «Apostoła» dla pierwszego państwowego wydruku nie był przypadkowy, ponieważ z tej księgi korzystają podczas nauki duchowni. W niej zawarte są pierwsze obrazy tłumaczenia przez uczniów Chrystusa Świętego Pisma.
Apostoł (od greckiego apostolos – wysłannik) – część Nowego Testamentu, bogosłużebna księga Prawosławnej Cerkwi, która zawiera napisane ewangelistą Łukaszem Dzieje Apostolskie, soborowe listy apostołów Jakuba, Piotra, Jana, Judasza, listy apostoła Pawła i Apokalipsę. Przypisuje się, że autorem Apostoła pisanego cyrylicą są Cyryl, Metody i ich uczniowie.
Tekst «Apostoła» był zredagowany i przygotowany do druku przy uczestnictwie metropolity Makarego. Wydawcom udało się pozbyć błędów przy przepisywaniu, a język «Apostoła» został oczyszczony z przestarzałych form i słów, tym samym został on dostosowany do cerkiewnosłowiańskiego języka obecnych czasów.
Moskiewski «Apostoł» 1564 roku – wydanie bardzo nowatorskie. W Apostole nie ma jeszcze tytułowego listu, ale jest wstęp, w którym zawarte są wszystkie podstawowe dane księgi i historia jej wydania. Ten wstęp, wydaje się, że był napisany przez samego Iwana Fiodorowa i ma świecki charakter. Można go spokojnie traktować jako pierwsze drukowane publicystyczne wydanie, w historii rosyjskiej literatury. Trzeba zauważyć, że wstęp do Apostoła to jedyny dokument, z którego możemy dowiedzieć się, że Iwan Fiodorow był diakonem cerkwi Nikoły Gostuńskiego na Moskiewskim Kremlu.
«Apostoł» ma 267 kartek, na każdej stronie jest 25 wierszy. Wybitne grawerowanie znajduje na 14 stronie. Tam przedstawiona jest ilustracja ewangelisty Łukasza w triumfalnej arce. Grawer wykonywany był z dwóch desek. Prawdopodobnie samą deskę dla ramki przygotował sam Iwan Fiodorow; grawer, który przedstawił figurę ewangelisty, skłaniając się nad rękopisem, nie jest znany.
Oprócz graweru Łukasza, w księdze znajduje się innych 48 grawerów – wstawek z roślinnymi ornamentami. W ornamentyce Apostoła wykorzystano przykłady roślinnego stylu z rękopisów ksiąg, znajdujących się w Trójco – Siergiejewskim monasterze. W niektórych elementach tych ornamentów dostrzega się blask Renesansu.
Sam tekst «Apostoła» ma dwa kolory, jest równy, ma piękną czcionkę. Zachowując podstawowe cechy rękopisu reguły z XVI w., Fiodor sprawił, że czcionka była bardziej pojemna. Pełna strona pierwszego wydrukowanego «Apostoła» zawierała 25 wierszy. Wtedy miało też duże znaczenie i to, że pierwszy wydawca nie chciał odstraszać czytających niepotrzebnymi nowinkami, starał się więc upodobnić druk do druku z rękopisów, do którego rosyjscy ludzie byli już przyzwyczajeni. Przy wydaniu «Apostoła» Fiodorow wykorzystał dwa wynalazki, charakterystyczne dla rosyjskiego wydruku ksiąg. Po pierwsze, to zasada przekraczania linii, kiedy to znaki diakrytyczne są wpisywane oddzielnie od liter. Po drugie — oryginalna, wymyślona, podobno przez samego Fiodorowa, metoda drukowania w dwóch seriach (atrament) z jednej formy. Najpierw litery, które trzeba było nadrukować w kolorze czerwonym, podnoszono nad formą / szablonem i odciskano je. Poczym wyciągano je z narzędzia, po tym podstawowy czarny tekst wdrukowywano w te same kartki.
Druk «Apostoła» 1564 r. jest tak doskonały i przyciąga uwagę, że wpłynął na druk zachodniosłowiańskich ksiąg. W Moskwie traktowano go za wzór przez pół wieku, nawet do początków XVII stulecia.
«Apostoł» – księga bez literówek. Akademik D. S. Lichaczew pisze, że w tej księdze «do dzisiaj nie znaleziono ani jednego błędu drukarskiego (złych odcisków, ściśniętych liter, niewyraźnych druków), ani też błędu w tekście, które za to widoczne były w księgach wydawanych nie tylko w innych drukarniach Rosji, ale i w Zachodniej Europie». To potwierdza, że przygotowania do druku były staranne i należyte. Wydana przez Iwana Fiodorowa i przez Piotra Mścisława księga stała się wzorem dla kolejnych wydań ksiąg. Wydania wszystkich rosyjskich drukarzy XVI w. wzorowane są na fiodorowskim wydaniu. Ale żadne z kolejnych wydań nie dorównało jakością i techniką księgi «Аpostoła» 1564 roku.
Historycy mówią o różnej ilości wydania pierwszego «Apostoła» – podaje się liczbę od 600 do 2000 egzemplarzy. Egzemplarz pierwszego druku «Apostoła» znajduje się w państwowym muzeum w Moskwie. Egzemplarz ten zachował się całościowo w swoim pierwszym stanie wydania. Deski okładek obciągnięte są skórą ze wspaniałym złotym nadrukiem. Na przedniej okładce, w centrum, został odciśnięty dwugłowy orzeł z napisem: «Jan, Bożą miłością gospodarz car i wielki książe całej Rusi». Na piersi orła — herb z wizerunkiem Jana Groźnego w koronie.W bibliotekach i muzeach różnych stron świata zachowało się ponad 60 egzemplarzy «Apostoła». Informacje te nie obejmują zbiorów prywatnych, ale możemy śmiało powiedzieć, że i tutaj mówić można o kilku / kilkunastu księgach. Przykładowo, w lutym 1985 r. w Archangielskim rejonie krajewiedczeskie muzeum nabyło «Apostoł» 1564 roku, który był chroniony w staroobrzędowej bibliotece.
«Apostoł» 1564 roku — ważna jest nie tylko jako pierwsza wydana drukowana księga w historii rosyjskiego druku ksiąg, ale też jako niezrównane arcydzieło starego rosyjskiego druku, najwyższe osiągnięcie umiejętności drukarskich XVI wieku, pomnik sztuki drukarskiej, który był brany za przykład i naśladowany w XVI i XVII wiekach i na Rusi, i daleko poza jej granicami.
Słuchanie Apostoła w słuchawkach / na nośniku komputerowym lub innym nie jest grzechem. Trzeba nadmienić, że w świątyni podczas nabożeństwa również słuchamy Apostoła. Ważne jest, aby nie zapominać, że Apostoł — to słowo Boże, dlatego też i uważnie trzeba je słuchać i przyjmować.
Przykład czytania Apostoła: