Psałterz

Zapytany został wielki Jan Złotousty przez braci:

«Czy można nam przestać śpiewać Psałterz?»

Odpowiedział on:

«Lepiej słońce niech schowa się z nieba, niż pozostawić śpiewanie Psałterza»

Bogiem natchniony Psałterz — to dzieło całego życia wielkiego proroka i króla Izraelskiego Dawida. Razem z księgami Hioba, Koheleta, Księgi Przypowieści, Księgi Mądrości itd., stanowią trzecią, pouczającą część Biblii (w starym hebrajskim Ketubim). Psałterz zajmuje jedno z ważniejszych miejsc wśród pozostałych ksiąg Starego Testamentu, który chrześcijanie, bezspornie, głęboko z bogobojnością czytają i kierują się w życiu. Albowiem «każde Pismo natchnione jest Duchem przez Boga, i korzystne jest dla nauk» (2 Тym. 3; 16).

Nazwa księgi «Psałterz» pochodzi od muzycznego instrumentu z rodzaju guseł; u hebrajczyków — «nawła», a w innych stronach, na przykład w starej Grecji, «kifara» lub «psalterion». Takiego rodzaju muzykalne instrumenty były bardzo popularne na Starym Wschodzie. Ze względu na osładzający i uspakajający dla słuchu duchowy dźwięk, często należały one bezpośrednio do starożytnych misteriów religijnych i nabożeństw nie tylko pogańskich, ale także i judejskich. W ten sposób, «nawła» lub«psalterion», jako muzykalny instrument starożytnego wschodniego króla, w pełni mógł wypełniać cel poezji lirycznej i duchowej. Ale w rękach proroka  sprawiedliwego — to już nie tylko zwyczajnie grające struny, z melodią osładzającą zmysłowy słuch i wyobraźnię, ale także narzędzie  głoszenia wielkich Boskich tajemnic i objawień.

Księga Psałterz zawiera 150 psalmów (ψαλμός, psalm, w tłumaczeniu z greckiego oznacza «pieśń», przede wszystkim, chwalebną). Wiadomo, że liczba psalmów była pierwotnie znacznie większa, sięgała nawet trzech tysięcy, jak pisze o tym w swoim słowie o psalmach święty Nicetas, metropolita Heraklijski. Teraźniejszy zbiór psalmów, z którego dzisiaj korzystamy, został ustalony bogobojnym królem Ezechiaszem, który żył w VIII w. do Narodzenia Chrystusa. Wprawdzie zbiory psalmów istniały już przed niewolą Babilońską, ale cały ich zbiór przypisuje się Ezdraszowi. Większość psalmów (około 80) zostały napisane przez króla i proroka Dawida, inne psalmy — napisane przez Mojżesza, Salomona, a także przez cerkiewnych muzyków — Asafa, Koracha z synami, Emana, Edifuma. Podział Psałterza na Katyzmy (siedzenia —‏ καθίζω) miał miejsce w V w., kiedy to według reguły 17 Laodycejskiego soboru, były wyznaczone siadania pomiędzy psalmami, podczas których odbywały się czytania. Psalmy w Psałterzu prezentowane są w różnych formach: jedne w postaci proroctw o przyszłych wydarzeniach w narodzie Izraelskim, czy też proroctw i wyrażeń Mesjańskiego oczekiwania na przyjście Zbawiciela. Inne w postaci napomnienia, ukierunkowania, upomnienia a nawet wyrzutów, spowiedzi / wyznania, pouczania i skrytej rozmowy z Bogiem, zachowując przy tym harmonijny porządek, który ukierunkowuje duszę w określonym kierunku.

Ta księga — jedna z wielu w Starym Testamencie, według słów świętego Atanazego, arcybiskupa Aleksandryjskiego, «podobna jest do sadu, zawiera w sobie odnogi wszystkich pozostałych ksiąg». Psałterz, prócz proroctw, modlitw i chwalebnych hymnów, zawiera również pouczające i ukierunkowujące wspomnienia dawno już przeszłych dni i wydarzeń ze Świętej historii, kiedyś wybranego przez Boga narodu Izraelskiego. Zawiera też wspomnienia o działaniach jego przywódców, sędziów i proroków, rozmyślania o stworzeniu świata i wszechświata i ukazującej się w tym Boskiej potęgi oraz prawach i przykazaniach, danych przez Boga, o Jego miłości i rozmyślaniu o człowieczym narodzie. W psalmach tego rodzaju jasno określa się obraz dobrego i złego, bezbożnego i pobożnego, jako pożytecznej budowli dla współczesnych i dla potomnych.

Psalmy, jak już było powiedziane, wykonywane były pod akompaniament instrumentu strunowego i były wykorzystywane przez judejczyków podczas odprawiania mszy w starożytnej Jerozolimskiej Świątyni. Za czasów pierwszych chrześcijan, właśnie na podstawie Psałterza rodziło się i ustanawiało chrześcijańskie nabożeństwa, oczywiście, bez obecności już jakiegokolwiek instrumentu muzycznego. W ten sposób widzimy, że wraz ze świętą Ewangelią i Listami Apostolskimi, pierwsza Cerkiew tworzyła się i wychowywała na Psałterzu, mając przed sobą świętą Ewangelię, jako symbol wiary. Księga Apostoł — jako ukierunkowanie na drogę chrześcijańskiej doskonałości, a psalmy Dawida — jako obraz obcowania z Bogiem. Tak więc, w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie, modlitwa soborowa / powszechna (τή εκκλησία) i modlitwa w domu każdego chrześcijanina, głównie była czyniona poprzez śpiewanie psalmów. Przecież wszystkie podstawowe modlitwy i teksty nabożeństw, reguł, układów nabożeństw, z których dzisiaj korzystamy, ostatecznie zostały sformułowane i wyszły one spod skrzydeł uświęconych i bogobojnych mężów, takich jak godny Jan Damasceński, godny Teodor Studyta, święty Anatol patriarcha Cargrodzki, święty Jan Złotousty (dużo po utworzeniu Cerkwi, kilka wieków później). Dlatego podstawowe modlitwy, sławienie Boga i hymny, prośby i dziękczynienia do Boga pierwszych chrześcijan skrupulatnie były czerpane właśnie z Psałterza. Ponadto, to czyste i Boskie źródło nie wysycha i czerpie się z niego do dnia dzisiejszego.

«Ta księga Psałterz, podobna jest do wielkiego morza. Z morza nie ubywa woda, nigdy nie zmniejsza się ona wypływem rzek, czy innych źródeł. Podobnie i z Psałterzem, nigdy nie gaśnie jego śpiew» (święty Bazyli Wielki, arcybiskup Cezarei Kapadockiej).

Chrześcijanie uczyli się Psałterza na pamięć, ponieważ nie każdy mógł wtedy nabyć taką księgę. Albowiem każda księga w tamte czasy, ze względu na brak drukarni i związanymi z tym trudnościami w przepisywaniu ksiąg, była bardzo cenna materialnie i duchowo, dlatego też była dostępna tylko wybranym ludziom. Oprócz tego, jedną z przyczyn braku posiadania ksiąg, mogło być to, że nie wszyscy posiadali odpowiednie przygotowanie, aby czytać z takich ksiąg. Przykładowo, słudzy nie mieli w ogóle dostępu do takich ksiąg, chrześcijanie i pracujący ergasteriewianie (Ergasterij — fabryka antycznej epoki, w tym przypadku, w Rzymie, gdzie szeroko korzystano z rozdzielania pracy. W ergasteriach, prócz sług, pracowali również ludzie wolni. Liczba pracujących jest trudna do określenia: od dziesiątki setek do kilkudziesięciu setek ludzi ergasteriewian) w większości nie mieli na czytanie czasu, a przecież oni wszyscy stanowili filarum Cerkwi (ηεκκλησία) pierwszych następców chrześcijaństwa. Dlatego i w tych przypadkach, nie pozostawało nic innego, jak nauczyć się Psałterza na pamięć.

Tradycja specjalnego uczenia się na pamięć księgi psalmów zachowała się do późnych czasów, głownie wśród duchowieństwa i mnichów. Nawet dla wstępujących do monasteru stawiało się za cel naukę na pamięć Psałterza, albowiem składając przysięgę odrzucania wszelkiego bogactwa, w tamte czasy mnisi uważali, że nie wolno nawet w swojej celi trzymać świętych ksiąg. Unikalnym przykładem tego może być «Nieśpiący monaster», którego przywódcą w VΙ wieku był Aleksander mnich (wspomnienie 23 lutego). Ten monaster nosił taką nazwę ponieważ reguła tego monasteru (wprowadzona przez Aleksandra) dyktowała dobowe, nieprzerwane czytanie Psałterza. Początkowo ci bracia wywodzili się z Palestyny i nie mieli swojego miejsca przebywania, i nazywani byli przez długi czas wędrowniczymi. Można wyobrazić sobie nadzwyczajne i dziwne widzenie trzystu mnichów, błąkających się po pustyni, po górach i dolinach, nie mających ze sobą żadnego dodatkowego ubrania, ani żadnych zapasów jedzenia, «ani miedzi przy pasie», według słów Zbawiciela, który wysyłał Swoich uczniów i apostołów. A przy tym, kolejno, nieustannie, zmieniając mnich mnicha, czytających na pamięć natchniony Duchem Psałterz.

Z biegiem czasu w nabożeństwach został ustanowiony porządek czytania Psałterza na każdy dzień tygodnia, a niektóre z psalmów stale i niezmienne weszły w jego regułę. Przykładowo Wieczernik zawsze rozpoczyna się czytaniem 103 psalmu z 14 katyzmy, który mówi o stworzeniu przez Boga Wszechświata, całego duchowego (niewidzialnego) i materialnego (widzialnego) świata. Jeśli nabożeństwo ma charakter świąteczny (nie codzienny), to ten psalm według reguły nie powinno się czytać, a śpiewać świątecznie i specjalnym śpiewem. Dalej po ektenii („Panie zmiłuj się”) w świątecznym nabożeństwie śpiewa się pierwszy antyfon 1 Katyzmy «Błogosławiony mąż».

W starożytności w chrześcijańskich świątyniach praktykowano, i dzisiaj jest to kontynuowane u Staroobrzędowców, śpiewanie antyfonne (greck. άντιθεσις — potyczka), to jest naprzemienne na dwa chóry śpiewanie psalmów. W ten sposób śpiewa się polielieosnyje psalmy 134 i 135 podczas świątecznej Jutrzni i psalmy «wyobrażające»: 102 i 145, od których rozpoczyna się Boska Liturgia.

Praktycznie wszystkie prawosławne nabożeństwa zawierają psalmy. Są one podstawą, na której opiera się wszystko oraz pozostałe części nabożeństwa: śpiewów i modlitw. Dzięki swojej niezwykłej różnorodności, dzięki niewątpliwej wielkości i pięknu, Psałterz jest powszechnie używany i ma ogromne znaczenie w nabożeństwie.

Psałterz to droga nie tylko dla prawosławnego nabożeństwa, zajmuje on ważne miejsce w życiu oraz sercu każdego chrześcijanina. Albowiem «wszystko, co jest korzystne we wszystkich księgach Świętego Pisma, zawiera w sobie księga psalmów. Ona prorokuje o przyszłym, wspomina o byłych wydarzeniach, wyznacza prawo dla życia, przedstawia reguły do działania. Jednym słowem, Psałterz jest ogólną duchową skarbnicą dobrych nauk, pouczeń, i każdy odnajdzie w nim to, co będzie dla niego korzystne. Psałterz ulecza i stare rany duchowe, ale także świeżo zranionego pociesza, leczy, umacnia słabych, chroni zdrowie i niszczy żądze, które w życiu człowieka, często panują nad  duszami. Psalm daje  spokój duszy, wprowadza pokój, zatrzymuje gwałtowne i buntownicze myśli. Zmiękcza gniewną duszę i daje mądrość i czystość, tym którzy nie potrafią poskromić żądz. Psalm zawiera przyjaźń, jednoczy rozproszonych, godzi wojujących. Czego nie nauczy ciebie Psałterz? Stąd uczysz się potęgi męstwa, srogości sprawiedliwego sądu, uczciwej czystości, doskonałości, roztropności, obrazu pokuty, miary cierpliwości i wszelkiej dobroci, jaką tylko nie nazwiesz. Tutaj jest doskonałe słowo Boże, tutaj proroctwo o wcieleniu Chrystusa, tutaj też groza sądu Bożego. Tutaj uczysz się nadziei na zmartwychwstanie i strachu męk. Tutaj obiecuje się sławę, odkrywane są tajemnice. Wszystko to jest w księdze psalmów, jako wielkim i ogólnym skarbcu» (święty Bazyli Wielki).

Z biegiem lat reguła chrześcijańskiego nabożeństwa była wielokrotnie zmieniana i doskonalona. Wynikało to również z niektórych lokalnych, narodowych charakterystyk wspólnot chrześcijańskich, rozproszonych w różnych odległych rejonach starożytnego, cywilizowanego świata. Ale Psałterz nigdy nie tracił swojego głębokiego znaczenia i ważnej roli w odprawianiu Boskiego nabożeństwa. Teksty domowych i kapłańskich cerkiewnych modlitw, słowa kanonów, hymny – wysławiania, chrzest, ślub, święcenie oleju, spowiedź — wszystko to przepełnione jest słowami, symboliką, obrazami, pochodzącymi z natchnionej Duchem księgi Psałterz.

Przy całym ogromnym znaczeniu Psałterza w cerkiewnych nabożeństwach, jednak nie należy jego uważać za księgę czysto cerkiewną. Podobnie i u starożytnych hebrajczyków, kiedy pielgrzymi wchodzili do ganku świątyni, śpiewano psalm 29, przy domowych obiadach śpiewano psalm 22, na ślubach — psalm 44, a psalm 8 śpiewany był po zakończeniu zbierania winogron. Wśród chrześcijan Psałterz miał ogromne znaczenie i był często używany. O tym poświadcza błogosławiony Hieronim: «Zwróć się, gdzie ci wygodnie: rolnik, idący za pługiem, śpiewa alleluja; okryty potem żniwiarz pociesza się psalmami; i gospodarz, ścinający krzywym nożem gałęzie winogron, śpiewa różne pieśni Dawida. To — ulubione pieśni ludu. Psalm — śpiew pasterzy; psalm — przyśpiewki rolnika. Chrześcijanie tylko poprzez śpiew naruszają ciszę». Święty Atanazy mówi: «Nawet i na bazarach słychać śpiewy psalmów».

Nasi bogobojni przodkowie mieli w obowiązku, aby w każdym domu, razem ze świętą Ewangelią, znajdował się też Psałterz. Przecież czytanie Ewangelii i Psałterza powinno stać się obowiązkową regułą każdego dnia podczas modlitwy. Te księgi były podstawowymi księgami ze wszystkich ksiąg, znajdujących się w domu, w chrześcijańskich domach, i zazwyczaj jedynymi. Psałterz był jedną z niewielu, a być może i jedyną księgą Starego Testamentu, bardzo popularną księgą wśród ludzi. W rosyjskim narodzie Psałterz był ważną księgą każdego chrześcijanina, a w starożytności z Psałterza uczono w szkołach. Czasami Psałterz był nawet przedmiotem nieco przesądnego stosunku do niego: otwierając losowo fragment psałterza, próbowano odgadnąć wynik planowanej sprawy lub znaleźć wskazówkę, jak postępować w napotkanych trudnościach. 

Na wzór psalmów Dawida, zarówno w Rosji, jak i w innych krajach chrześcijańskich, na przestrzeni wieków kultury narodowej powstało wiele unikalnych poematów i pieśni duchowych, z których do dziś zachowała się tylko niewielka część. Psałterz karmił twórczość wielu duchowych przywódców i wielkich ludzi wszystkich czasów i narodów: pracowników cerkiewnych i mnichów, mężów stanu, naukowców, artystów, muzyków, pisarzy, poetów itd. Wielki święty IV wieku, mnich Efrem Syryjczyk, zainspirowany dziełami wielkiego psalmisty – proroka Dawida, stworzył wiele duchowych dzieł o różnym charakterze, i jednym cennym „kwiatem” z tego duchowego ogrodu jest dzisiaj nazywany „Psałterz świętego Efrema”. Do dziś w Gruzji krąży legenda, że ​​Psałterz został stworzony również przez gruzińskiego króla Dawida na wzór proroka Dawida – króla Izraela, i że ta księga była nawet używana podczas nabożeństwa.

Starożytnym bogobojnym zwyczajem jest czytanie Psałterza za zmarłego chrześcijanina. Ten zwyczaj bierze swój początek od pierwszych wieków chrześcijaństwa, kiedy przy grobie z ciałem zmarłego wiernego chrześcijanina, grupa wierzących śpiewała wybrane psalmy, skrywając cennymi słowami Psałterza rozdzierający duszę smutek, płacz i rozpaczanie, które miały miejsce, i teraz mają miejsce, gdy ktoś umiera. Ta pogańska tradycja opłakiwania zmarłego, ze swoją beznadziejnością, niepocieszaniem i jednocześnie bezużytecznością, jest bardzo ściśle i organicznie związana z samym źródłem pogaństwa i niejako przedstawia zewnętrzny wyraz jego istoty. Czytanie Psałterza po zmarłych przeciwstawia się pogańskiej praktyce opłakiwania zmarłych. Cierpiący człowiek, który słucha z uwagą i wiarą czytany Psałterz, czerpie z jego stron wielkie pocieszenie swojego cierpienia i, razem z tym, kieruje swoje duchowe siły na to, co w danym momencie zaprawdę ważne i potrzebne zmarłemu – modlić się za jego duszę, teraz oddzieloną od ciała, od krewnych i przyjaciół i przechodzącą przez zastępy demonicznych duchów – na sąd do Boga i Sędziego wszystkich.

Święty Jan Złotousty takimi słowami poucza swoich chrześcijan, aby pozostawić pogański zwyczaj opłakiwania zmarłych, kierując się w stronę psalmów, i doradza, aby szukać pocieszenia w modlitwie i w Słowie Bożym:

«Powiedz mi, rozmyślałeś o tym, co zawierają te pieśni (psalmy), i jakie znaczenie zawarte jest w nich?

Czy nie sławimy, nie dziękujemy w nich Bogu za to, że On, na koniec, nałożył wieniec zmarłemu, że wybawił go od trudzenia się, że uwolnił go od strachu, przyjął go do Swoich komnat?

Czy nie po to są te śpiewy?

Czy nie po to są te psalmy?

Zastanów się nad tym, co śpiewasz w ten czas:

«Tyś dla mnie ucieczką: z ucisku mnie wyrwiesz» (Ps. 31; 7).

«Bojący się Pana, pokładają ufność w Panu, On ich pomocą i tarczą» (Ps. 114; 7),

«Zła się nie ulęknę, bo Ty jesteś ze mną» (Ps. 22; 4).

Pomyśl, co oznaczają te psalmy?

Jeśli Ty zaprawdę wierzysz temu, co wypowiadasz, to zaprawdę daremnie rozpaczasz i płaczesz».

Nieodzownym jest, że trzeba pamiętać o tym, że Psałterz ma dla chrześcijanina ogromne znaczenie dlatego, że jest Księgą, która prorokuje o Chrystusie Zbawicielu. W tekstach świątecznych, zawiera się fragmenty Psałterza, bo one wypełniają Nowotestamentowe proroctwa o Chrystusie. Czytający Psałterz z uwagą, zauważają, że w nim spotkać można wersety, uderzające swoją niosącą ducha wnikliwością, dokładność proroczych pouczeń o przyjściu Chrystusa na świat, o Jego cierpieniach i śmierci na Krzyżu.

Psalmy 44 i 45 prorokują o Przenajświętszej Bogorodzicy. W nich znajdujemy znamienite wersety

«Możni narodów szukają twych względów»,

«Królowa w złocie z Ofiru stoi po twojej prawicy»

«Posłuchaj, córko, spójrz i nakłoń ucha».

O przyjściu na świat Zbawiciela mówi wiele miejsc w Świętym Piśmie, między innymi  mówi też o tym i Psałterz. Te proroctwa, bez wątpienia, były znane Uczonym w Piśmie, dlatego też były one tematem sporów Uczonych z Jezusem Chrystusem, którzy nie chcieli widzieć zmysłowego przyjścia Mesjasza. Wspomnijmy przykładowo rozmowę w psalmie 109 w Ewangelii Mateusza (23; 41), szczegółowo, o wersetach:

«Wyrocznia Boga dla Pana mego: «Siądź po mojej prawicy»».

O tym też prorokuje psalm 2:

«Ogłoszę postanowienie Pana: Powiedział do mnie: «Tyś Synem moim, Ja Ciebie dziś zrodziłem»».

Pan nasz Jezus Chrystus często odwoływał się do słów i przykładów ze świętego Psałterza w Swoim głoszeniu. Przypowieść o złych pracownikach w winnicy w Ewangelii Mateusza (21; 42) zawarta jest w psalmie 117.

«Kamień odrzucony przez budujących stał się kamieniem węgielnym. Stało się to przez Pana: cudem jest w oczach naszych».

I kontynuuje mówić tymi duchowymi obrazami:

«Kto upadnie na ten kamień, rozbije się, a na kogo on spadnie, zmiażdży go».

Po Ostatniej Wieczerzy, gdy zaśpiewali już psalmy, Zbawiciel poszedł ze swoimi uczniami na górę Oliwną (Mt. 26; 39). Jakie psalmy mogli oni wtedy śpiewać? Mogły to być psalmy 120 – 139, nazwane «pieśniami stopni» (to jest «pieśń schodków»). Nazwa ta wyjaśnia się tym, że te psalmy zazwyczaj były czytane na stopniach Jerozolimskiej Świątyni, podczas procesji niesienia poświęconej wody z Sadzawki Siloe. Mogły to być też psalmy 112 – 117, nazywane przez hebrajczyków «galleł» lub «allelujne». Zwyczajowo u hebrajczyków te psalmy śpiewane były przez wszystkich pielgrzymów na widok Jerozolimy i podczas wchodzenia na świętą górę Syjon. Świętowanie Paschy wymuszało od bogobojnych judejczyków czytania tego „gallełu”.

Wersety Świętego Psałterza prorokują i o zdradzie Judasza:

«przyjaciel, mój zaufany, z którym żyłem w słodkiej zażyłości, chodziliśmy po domu Bożym w orszaku świątecznym» (Ps. 54, 14)

i:

«Nawet mój przyjaciel, któremu ufałem i który chleb mój jadł, podniósł na mnie piętę» (Ps. 40, 9).

O Sakramencie Eucharystii mówią nam psalmy 22 i 23.

I na koniec, ostatnimi słowami Jezusa Chrystusa, były (Mk. 15; 34) początkowe wersy psalmu 21:

«Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?»

Przecież ten psalm jest proroczą zapowiedzią Krzyżowego Wykupienia:

«Moje szaty dzielą między siebie i los rzucają o Moją suknię».

Tutaj widzimy nie Dawida, modlącego się na pustyni przy pojawieniu się zorzy, a Chrystusa Zbawiciela świata, mówiącego:

«Wypełniło się».

Księga Psalmów mówi i o Wniebowstąpieniu Pana na niebo, w psalmie 23:

«Bramy, podnieście swe szczyty i unieście się, prastare podwoje, aby mógł wkroczyć Król chwały».

W Psałterzu mówi się o czekającym nas Sądzie Bożym:

«Wzywa On z góry niebo i ziemię, by lud swój sądzić» (Ps. 49; 4),

i o przywołaniu pogan:

«I oddadzą mu pokłon wszyscy królowie, wszystkie narody będą mu służyły». (Ps. 70; 10)

Według słów świętego Atanazego Wielkiego (Kapłan Atanazy Wielki «Dzieła» М., 1994, Т. IV str. 1 – 35.), «Księga Psalmów prawie w każdym psalmie mówi o przyjściu Zbawiciela, i o tym, że przyjdzie On jako Istniejący Bóg». («List do Marcelina o tłumaczeniu psalmów», str. 5).

Wielu mądrych starożytnych teologów i świętych mężów cerkwi poświęcali się na nauki i tłumaczenia Psałterza w duchu Nowego Testamentu. Wśród nich są Tertulian, Orygenes, błogosławiony Augustyn, błogosławiony Hieronim ze Strydonu, święty Bazyli Wielki, święty Atanazy Wielki, święty Jan Złotousty, święty Efrem Syryjczyk, święty Maksym Grek. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa zostały nawet sformułowane różne tradycje tłumaczenia psalmów. Przykładowo, szkoła z Aleksandrii skłaniała się do alegorycznej metody tłumaczenia.

Psałterz dla chrześcijan wszystkich czasów nie przestaje być niewyczerpanym źródłem obcowania z Bogiem, mądrości, różnorodnego duchowego zrozumienia Boskich prawd. Zaufaj Psałterzowi bez rozmyślania i zastanawiania się, podobnie do sternika łodzi, znajdującego się na bezbrzeżnym oceanie, który pokłada nadzieję na kompas i mapy. To nauka, której ucząc się człowiek osiąga doskonałość duchową. Do lekcji Psałterza zalicza się: lekcja o miłości do Boga.

«Miłuję Cię, Panie, Mocy moja, Panie, ostojo moja i twierdzo, mój Wybawicielu» (Ps. 17, 1).

«O Tobie mówi moje serce: «Szukaj Jego oblicza!» Szukam, o Panie, Twojego oblicza» (Ps. 26, 8).

Lekcja miłości do bliźniego:

«Szczęśliwy ten, kto myśli o biednym <i o nędzarzu>, w dniu nieszczęścia Pan go ocali» (Ps. 40, 1).

Lekcja strachu Bożego i grozy:

«Bójcie się Pana, święci Jego, gdyż bogobojni nie doświadczają biedy» (Ps. 33, 9).

Lekcja pokuty:

«Zmiłuj się nade mną, Boże, w swojej łaskawości» (Ps. 50, 1);

«Zmęczyłem się moim jękiem, płaczem obmywam co noc moje łoże, posłanie moje skrapiam łzami» (Ps. 6, 6).

Lekcja pokory i skruchy:

«Ja zaś jestem robak, a nie człowiek» (Ps. 21, 6),

«Nie pozywaj na sąd swojego sługi, bo nikt żyjący nie jest sprawiedliwy przed Tobą» (Ps. 142, 2).

Lekcja walki z grzechem i żądzami, lekcja należytej czystej modlitwy i inne lekcje, bez opanowania, którego chrześcijanin nie jest w stanie osiągnąć przynajmniej pewnej miary duchowego rozwoju. To wszystko zawarte jest w tej natchnionej Duchem księdze.

Dlatego, jak było to już powiedziane, czytanie Psałterza powinno wchodzić w naszą regułę codziennego czytania w domu. Nie godnym jest, aby chrześcijanin nie czytał Psałterza, albowiem

«Psałterz jest  męstwem i śmiałością wobec Boga o zbawienie duszy. Wielka nagroda czeka na tych, którzy poszczą, robią pokłony i czytają Psałterz» (święty Bazyli Wielki, «Powieść o Psałterzu»).

Dla chrześcijanina, który zaprawdę chce zbawienia,  ta Księga jest dobrą pomocą i narzędziem ku temu zbawieniu.

Czytając Psałterz w domu można nie mieć żadnej reguły lub porządku czytania; obecnie chwalebnym jest, jeśli człowiek czyta chociaż jedną Katyzmę na dzień, pomimo wszystko, rozsądniejszym jest ustanowić sobie jakąś regułę czytania Psałterza, oczywiście według swoich możliwości.

W starożytności świecie stale czczony był obowiązek uczestnictwa w modlitwie w cerkwi, w niedzielę i wielkie święta, a czasami i każdego dnia. Istniała i istnieje także rygorystyczna reguła, wypełniana chrześcijanami, którzy nie mieli możliwości uczestnictwa w nabożeństwie w świątyni, razem z innymi wiernymi. Ta reguła wypełniana była pokłonami z modlitwą Jezusową (dla niepiśmiennych) lub czytaniem Psałterza. Przykładowo, w księdze «O modlitwie w domu» (drukarnia Przemienienia) mówi się:

«Za Wieczernik, jedna katyzma, za Jutrznię — trzy katyzmy, za Pierwszą Godzinę — sto pokłonów» itd.

Wynika z tego i wiedząc, że nasi bogobojni przodkowie rygorystycznie wypełniali wszystkie reguły, można założyć co w starożytności wchodziło w skład modlitwy, odprawianej w domu każdego dnia.

Strasznym jest to, że w nasze czasy mało kto czyta Psałterz. Niektórzy nawet mówią, że Psałterz powinno się jedynie czytać za zmarłego. To herezja: czytać Psałterz można i powinno się, i modląc za żywych. Czego jednak można się spodziewać więcej, jeśli w innych cerkwiach podczas nabożeństw, bez strachu, omijane są nakazane czytania psalmów?

Oczywiście, wszystko to jest smutne i skłania nas raz jeszcze do przypomnienia nowoczesnemu chrześcijaninowi – neoficie, zawładniętemu przez nowo rozpoznane wartości, o zapomnianych, nie bacząc na ich bezcenność, przedmiotach stanowiących skarbiec duchowości, dziedzictwo naszych bogobojnych przodków. Przypomnijmy, że nie ma sensu i nie rozsądnym jest, dać się ponieść nowatorstwu, kiedy nie ma w nim zupełnie jakiejkolwiek potrzeby:  wszystko jedno młode wino nigdy nie będzie lepsze od starego.

Słuchanie Psałterza w słuchawkach / na nośniku komputerowym lub innym nie jest grzechem. Trzeba nadmienić, że w świątyni podczas nabożeństwa również słuchamy Psałterz. Ważne jest, aby nie zapominać, że Psałterz— to słowo Boże, dlatego też i uważnie trzeba je słuchać i przyjmować.

Przykład czytania Psałterza / Psalmu: